سخنرانی دکتر یوسف شاقولی

عدالت در سایه اختلاف و برابری

بشنو از نی - ژاله نایب الصدریان : نظریه عدالت جان رالز احیا کننده فلسفه سیاسی در قرن بیستم است . دکتر یوسف شاقولی ، استاد دانشگاه اصفهان در نشست آدینه ۱۴ تیر ماه انجمن مثنوی پژوهان ایران ، با ذکر این مطلب افزود : مهم ترین نظریه این فیلسوف آمریکایی نظریه عدالت است که سی سال پیش در کتابی به همین نام آورده شده . شهرت این کتاب که نقطه عطفی است در فلسفه سیاسی تا به جایی رسیده که تا کنون به 27 زبان ترجمه شده است .

وی در ادامه اضافه کرد : جان رالز معتقد است ما باید به سمتی برویم که به یک توافقی در باب اصول عدالت برسیم. بنابراین او را به قراردادگراها نسبت می دهند ؛ افرادی مانند کانت که معتقدند درباره اصول جامعه باید نمایندگانی از احزاب و انسان ها به توافق برسند. وی می گوید : برای اداره جامعه می بایست در حجاب جعل فرو رفته و بسیاری از شرایط خاص مثل ثروت ، زیبایی ، زبان ، فرهنگ و ... را زیر پوششی قرار داده ، آنها را نادیده انگاریم و این در صورتی امکان پذیر است که به اکتسابی نبودن شرایط و استعداد های خود توجه کنیم . پس خود را از آحاد دانسته و می شویم افرادی تقریبا یکسان .

 دکتر شاقولی نظریه عدالت را در قالب دو اصل چنین بیان کرد : 1- اصل برابری که در آن همه انسان های عاقل می پذیرند جامعه به گونه ای پیش رود که فرصت ها به ویژه فرصت  آزادی ، یکسان در اختیار همه قرار گیرد. 2- اصل اختلاف با نگاهی واقع بینانه تر به جامعه اختلاف را پیوسته در آن باور دارد ؛ ولی آن را می پذیرد که معطوف به سود همگان و به خصوص کم برخودارترین باشد که در این صورت به سود برخوردار نیز خواهد بود . دکتر شاقولی تعدد انتقاداتی را که به رالز شد، نشان دهنده زنده بودن نام و نظریاتش دانست و افزود : جالب این است که نه لیبرالیست ها و نه سوسیالیست ها وی را همراه خود نمی دانستند. وی در پایان نظریه عدالت را به عنوان نظریه ای سیاسی و نه متافیزیکی معرفی کرد که مربوط به سطح میانی یک جامعه محلی است . همچنین افراد و جوامعی را قادر به برخورداری از آزادی و برابری دانست که در ساختار اساسی جامعه شان به این اصول توجه کرده باشند.