وعده اهل کرم گنج روان وعده نا اهل شد رنج روان
وعده ها باشد حقیقی دلپذیر وعده ها باشد مجازی تاسه گیر
نور خواهان را از بر آمدن خورشید گفتیم و گنج خواهان را به گنجی بی پایان مژده دادیم ، اینک آن آفتاب بار دیگر بر آمد و آن خواسته بر آورده شد. " گنج روان عنوان کتابی است در شرح و تحلیل مثنوی معنوی که در نوع خود تازه و بدیع است . بسیاری از کسانی که به دنبال تفسیرهای روانشناسی از مثنوی هستند و یا در پی خودشناسی بیشترند ، مقصود خود را در گنج روان پیدا می کنند".
نام « گنج روان » بر گرفته از اشعار مولوی است و نویسنده ،« شرح و تحلیل مثنوی» را به این خاطر « گنج روان» نام نهاده که مثنوی را از نمونة گنج های بی نظیر تاریخ اندیشة بشر دانسته است و روان را بدان جهت صفت آن گنج می داند تا به جریان سیال اندیشه و روان آدمی اشاره کندو بر دانش« روانشناسی» نیز تأکید نماید.
از آنجا که نویسنده ، روانشناس و درمانگر دردهای روانی است و در فهم ادبیات به ویژه مثنوی سالها کوشیده ، مثنوی را مصداقی از تلاش خداوندگار معنا در آفرینش مفاهیمی برای درمان آلام روحی بشر دانسته که درخلال قصه ها آمده است. به مصداق :
باز گو تا قصه درمانها شود باز گو تا مرهم جانها شود
ویژگی اصلی آن درمان روابط انسانها ، اندیشه و نگرش آنهاست. مصداقی از آیه شریفة « و ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین و لا یزید الظالمین الا خساراً».
از این رو کتاب « گنج روان» برای علاقه مندان و دانش پژوهان رشته های مختلف از جمله روانشناسان ، جامعه شناسان ، هنرمندان، پژوهشگران در فرهنگ و ادبیات و علوم انسانی در سطوح مختلف ، نکته های بسیارآموزنده دارد.
از محاسن این اثر ، جنبه تطبیقی آن است ؛ نویسنده ، « گنج روان» را بر اساس نسخه رمضانی نوشته و برای افزایش اعتبار آن مثنوی رمضانی چاپ کلاله خاور را با نسخة نیکلسون و ترجمة انگلیسی آن تطبیق داده است . از آوردن ابیات الحاقی و حاشیه ای نیز چشم پوشی نکرده و این گونه ابیات را با شمارة مخصوص ، شماره گذاری و مشخص نموده است.
کتاب گنج روان از نظر شرح نویسی بر سه پایة توصیف ، تحلیل و تبیین قرار دارد. توصیف آن به نثری کوتاه ، شیوا ، دلنشین و ساده است. تحلیل های آن بر بهزیستی و بهتر داشتن شرایط روانی ـ اجتماعی زندگی افراد سالم مبتنی است و تبیین های خوب آن با دلایل و شواهدی از مثنوی و قابل انطباق با مفاهیم روانشناسی آمده است که این اثر را به «کتاب مرجع» مبدل ساخته و برای تطبیق معناها نیز از استدلالهای علمی مناسبی استفاده شده است ؛ از این رو برای استفادة عموم نیز مفید است.
از آنجا که دانشجویان و دانش پژوهان علاقه مند به استفاده از مثنوی نخست بایستی برای استفاده از شعر مولانا ، تفسیری از آن در دست داشته باشند، نویسنده این تفسیر را به شیوه معتبر که دارای« روایی» و « اعتبار» کافی باشد آماده و در دسترس همگان گذاشته است.
نکته دیگر اینکه« گنج روان» نخست در یک جمع علاقه مند « انجمن مثنوی پژوهان ایران » که در رشته های مختلفی صاحب نظر بوده اند به صورت سخنرانی ارائه شده است . بنابراین آن را می توان یک اثر اجتماعی به معنای واقعی دانست. از آنجا که انتقادهای زیادی به آثار نو می توان داشت ، نویسنده منتظر نقدهای متعدد بر این اثر است .
گنج روان را به فرزندان و دوستانتان تقدیم دارید و منتظر انتشار مجلدات دیگر این اثر باشید.
در پشت جلد کتاب نوشته شده است : « مثنوی برای باز سازی فرهنگها و ایجاد یک فرهنگ جهانی بر پایه ی عشق به حقیقت ، آزادی و محبت سروده شده است تا " نقد حال خویش " را در آن دریابیم. درک جنبه ی جهانی آن تا کنون به دلیل عدم مطالعات تطبیقی و میان فرهنگی کمتر امکان پذیر بوده است. در این زمینه ها اهتمام ما تکیه بر مطالعات تطبیقی روانشناسی امروز و تقریب جنبه های معنایی مثنوی با آن بوده است.»
کتاب ، با نوشته ی استاد محمد مهریار آغاز می شود که در آن این پرسش مطرح گردیده است :« راستی این گنج روان چیست که از آن شگفت تر چیزی در این جهان یافت نمی شود و گاه به جان و دل هم تعبیر می گردد؟ عاشق می شود، شب تا به صبح ستاره می شمارد ... همچنین خوشه ی پروین است و ستاره شمار به انتظار یار . این گنج روانِ آدمی است که دوست می دارد و در همان حال کینه می کشد....»
در" مقدمه ی نویسنده " نوشته ی آقای علی عربیان آمده است : آفریننده بزرگ توفیقم داد تا در کلاسهای ویژه ای که داشتم به کمک فرزانگان شهر اصفهان ،« انجمن مثنوی پژوهان ایران» را به عنوان یک NGO تأسیس کنم.
« شرح حاضر که" گنج روان" نام دارد عمدتاً شامل سخنرانی های این جانب در جمع انجمن مزبور بوده و این نام از مثنوی و دیوان شمس گرفته شده : « وعده ی اهل کرم گنج روان / وعده ی نا اهل باشد رنج روان» تا گویای کار روانشناس بر مثنوی باشد و موضوع این شرح جنبه های روانشناسی و تربیتی مثنوی است. «روان» در واژه ی مرکب "گنج روان" ، نشانگر پویایی بسیار و انتقال پذیری شگفت انگیز مفاهیم ارجمند این کتاب (مثنوی معنوی) در ذهن و اندیشه ی دانشمندان و صاحبنظران است و حکایتگر پویایی ، نفوذ و تأثیرگذاری حقایق مثنوی بر روح هستی است. »